Kryzys w związku – kiedy warto zgłosić się na terapię par?

Kryzys w związku to moment, w którym codzienne nieporozumienia przeradzają się w głębsze trudności i zaburzenia emocjonalnej więzi. Właśnie wtedy warto rozważyć wsparcie psychoterapeutyczne — bo dobrze poprowadzona psychoterapia par może być nie tylko ratunkiem, ale i szansą na wzmocnienie relacji. Psychoterapia par to proces dla osób doświadczających problemów w związku, ale otwartych na wspólną pracę nad ich rozwiązaniem. Każda z osób podczas spotkań będzie mogła zrozumieć przyczyny trudności i sprawdzić możliwości ich rozwiązania” osrodek-centrum.pl.

Badania pokazują, że pary, które decydują się na terapię jeszcze przed eskalacją konfliktu, mają znacząco większe szanse na odbudowę relacji i długoterminowe utrzymanie zmian (Lebow, Chambers & Breunlin, 2012). Psychoterapia może pełnić funkcję zarówno interwencji kryzysowej, jak i profilaktyki — zapobiegając narastaniu wzajemnej frustracji i błędnych wzorców komunikacyjnych.

„To nie konflikty niszczą relacje, lecz sposób, w jaki sobie z nimi radzimy” – Sue Johnson (2013).

Dla kogo jest ta pomoc?

• Dla tych, którzy dostrzegają wyczerpanie relacji, choć nadal chcą ją ratować.
• Dla par, które chcą uniknąć poważnej eskalacji konfliktów i pragną pogłębić wzajemne zaufanie.
• Dla osób, które w obliczu znaczących zmian (np. dziecko, przeprowadzka) chcą wzmocnić fundamenty relacji i lepiej na nie się przygotować.

Coraz częściej na psychoterapię zgłaszają się pary, które nie czekają na „kryzys ostateczny”, ale widzą wartość w pracy nad relacją. To świetne podejście, bo wtedy, gdy można jeszcze wiele zmienić. Takie myślenie jest spójne z nowoczesną psychologią relacyjną, według której rozwój związku to proces dynamiczny, wymagający troski i gotowości do refleksji. Jak to mawiała Sue Johnson: O dobry związek warto dbać.

Czym jest kryzys w związku i jak go rozpoznać?

Definicja kryzysu – naturalny etap czy sygnał alarmowy?

Kryzys w związku można rozumieć jako zakłócenie dotychczasowego funkcjonowania relacji. Jak pisze Dattilio (2013), konflikty nie są oznaką końca związku, lecz często początkiem nowej fazy. Kluczowe jest rozpoznanie, czy para potrafi adaptować się do zmian i wzrastać, czy też zatrzymuje się w impasie.

W literaturze mówi się o tzw. „punktach zwrotnych” (turning points), które mogą prowadzić do głębokiej transformacji relacji lub jej rozpadu – w zależności od tego, jak partnerzy na nie zareagują (Gottman & Silver, 2012). Niektóre pary wykorzystują kryzys jako impuls do rozwoju, inne – jako powód do wycofania.

„Kryzys to bolesna szansa – możliwość ponownego zbudowania więzi na głębszym poziomie” – Greenberg & Goldman (2008).

Sygnały ostrzegawcze, których nie można ignorować – po czym poznać, że związek przechodzi kryzys?

• Częste i intensywne kłótnie.
• Narastająca obojętność.
• Brak intymności i wspólnego czasu.
• Poczucie samotności w relacji.
• Zazdrość, nieufność, kontrolowanie.
• Unikanie rozmów i bliskości.

„W terapii par nie chodzi o szukanie winnych, ale o wspólne zrozumienie potrzeb i emocji obu stron” (Bętkowska-Korpała i in., 2016).

Do tych sygnałów można dodać także: chroniczne zmęczenie psychiczne, wycofywanie się z ważnych rozmów oraz spadek wzajemnego szacunku. Według badań J. Gottmana, jednym z najsilniejszych predyktorów rozwodu jest „pogarda” – emocjonalne unieważnianie partnera w komunikacji (Gottman, 1994).

Najczęstsze przyczyny kryzysów – skąd biorą się problemy w relacji?

Kiedy dokładnie warto pomyśleć o terapii par? – Kluczowe momenty i sygnały gotowości

Gdy samodzielne próby rozwiązania problemów zawodzą

Brak rezultatów mimo rozmów i prób naprawy to sygnał, że potrzebne może być wsparcie z zewnątrz (Johnson, 2013). Często pary powtarzają te same schematy komunikacyjne, licząc, że tym razem zadziałają inaczej. Jednak bez wglądu z zewnątrz łatwo o zapętlenie się w wzajemnych zarzutach i obronie. Terapeuta może pomóc parze rozpoznać te wzorce i zaoferować nowe sposoby reagowania.

Gdy komunikacja staje się agresywna lub całkowicie zanika

Zjawisko tzw. „stonewallingu” (wycofania emocjonalnego) – jeden z „czterech jeźdźców apokalipsy” według J. Gottmana – to moment, gdy jeden lub oboje partnerzy przestają ze sobą rozmawiać, unikają kontaktu lub reagują tylko wrogością. To prowadzi do narastającej izolacji emocjonalnej. W terapii pracuje się nad odbudową zdolności do słuchania i autentycznego wyrażania emocji bez ataku.

Gdy narasta wzajemna niechęć, żal lub obojętność

Niechęć, obojętność, poczucie braku więzi – to znaki, że więź emocjonalna uległa osłabieniu. Taki stan może skutkować stanami depresyjnymi, obniżeniem poczucia własnej wartości i przenoszeniem frustracji na inne relacje. Terapia może pomóc partnerom dotrzeć do źródłowych emocji – często smutku, zawodu czy samotności – i na nowo zbudować bezpieczną więź.

Po poważnych kryzysach zaufania (np. zdrada)

Zdrada emocjonalna lub fizyczna często narusza najgłębsze podstawy związku. Partnerzy mogą przeżywać silny lęk, złość, wstyd, a także chęć odwetu. Terapia dostarcza struktury, w której możliwe jest wyrażenie bólu, zrozumienie przyczyn i podjęcie decyzji o odbudowie relacji lub jej zakończeniu. Jak zauważa Johnson & Greenman (2006), to proces wymagający czasu i uważności.

W obliczu ważnych zmian życiowych

Narodziny dziecka, utrata pracy, choroba czy przeprowadzka to wydarzenia, które mogą aktywować stare lęki i nieprzepracowane schematy funkcjonowania. W takich momentach partnerzy często tracą kontakt ze sobą, koncentrując się na stresie zewnętrznym. W terapii możliwe jest odzyskanie emocjonalnej obecności i stworzenie wsparcia wobec zmiany, a nie osamotnienia.

Gdy cierpią dzieci lub inni członkowie rodziny

Dzieci bardzo silnie odczuwają napięcia między rodzicami, nawet jeśli nie są ich bezpośrednimi świadkami. Mogą reagować lękiem, wycofaniem, agresją lub problemami w szkole. Konflikty w relacji rodzicielskiej wpływają na cały system rodzinny. Terapia par to sposób, by nie tylko poprawić relację partnerską, ale też zapewnić dzieciom bezpieczne i przewidywalne środowisko.

Gdy jedno z partnerów rozważa rozstanie, ale drugie chce ratować związek

Taka asymetria motywacji jest częstym powodem zgłoszenia się do terapii. Dla jednej osoby związek może być źródłem cierpienia, dla drugiej – wartością, o którą chce walczyć. Terapeuta pomaga w stworzeniu przestrzeni do bezpiecznego wyrażenia emocji, poznania potrzeb i określenia, czy możliwe jest odbudowanie relacji. Często to właśnie te rozmowy są początkiem realnej zmiany.

Czy terapia par może być formą profilaktyki?

Tak – wiele par zgłasza się nie z powodu kryzysu, ale z chęci pogłębienia relacji. Jak podkreśla Johnson (2005), EFT sprawdza się nie tylko w sytuacjach trudnych, ale także jako narzędzie wzmacniania więzi. Praca nad komunikacją, intymnością i regulacją emocji może zapobiec poważnym problemom w przyszłości. Profilaktyczna terapia pomaga też lepiej przygotować się na przyszłe wyzwania – np. pojawienie się dziecka czy przejście na emeryturę.

Dlaczego warto zacząć teraz?

• Świeże spojrzenie terapeuty może pomóc dostrzec niewidoczne wzorce komunikacji i emocji, które utknęły pod powierzchnią codziennych porządków i obowiązków.
• Bezpieczna przestrzeń: podczas konsultacji jako neutralny obserwator tworzę przestrzeń do wyrażenia obaw, frustracji i nadziei, co wspiera odbudowę więzi opartej na empatii i wzajemnym rozumieniu .
• Dopasowanie indywidualne: już na etapie bezpłatnej konsultacji online szefowa ośrodka – Karolina Lea Jarmołowicz – dobiera dla Was osobiście Specjalistę, co podnosi skuteczność procesu terapeutycznego osrodek-centrum.pl. Bowiem to od jakości zbudowanej relacji zależy w dużej mierze sukces w procesie psychoterapii (więcej: badania naukowe)

Jak działa terapia par i czego można się spodziewać?

Terapia par oparta jest na strukturze sesji (najczęściej 60–90 min, co tydzień lub co dwa tygodnie), które prowadzi certyfikowany psychoterapeuta. Spotkania odbywają się w obecności obojga partnerów, choć czasem terapeuta może zaproponować również indywidualne rozmowy – np. w celu zrozumienia osobistej historii, wzorców relacyjnych lub emocjonalnych trudności. Proces terapeutyczny wymaga konsekwencji, zaangażowania i gotowości do zmiany.

Typowe podejścia to EFT, CBT, terapia schematów i terapia systemowa – każde z nich wnosi inne narzędzia, ale wspólnym celem jest poprawa jakości relacji.

W podejściu systemowym relacja partnerska postrzegana jest jako część większego układu – rodziny, środowiska i historii osobistych obu osób. Terapeuta koncentruje się na wzorcach interakcji i zależnościach między partnerami, nie szukając „winnych”, lecz obserwując, jak zachowania jednej osoby wpływają na reakcje drugiej. To podejście zakłada, że zmiana w jednym z elementów systemu może spowodować korzystne zmiany w całej relacji. W pracy systemowej szczególne znaczenie mają lojalności rodzinne, nieświadome przekazy pokoleniowe oraz mitologia rodzinna, która często wpływa na sposób, w jaki budujemy bliskość i granice.

Systemowi psychoterapeuci często pracują z genogramami (drzewami relacyjnymi), analizą lojalności rodzinnych, mitów rodzinnych oraz z nieuświadomionymi przekazami międzypokoleniowymi. Pomagają zrozumieć, jak wzorce z dzieciństwa przenikają do dorosłych relacji. Praca z genogramem pozwala parze spojrzeć na własne dziedzictwo emocjonalne i dostrzec, że wiele konfliktów wynika nie ze złej woli, ale z głęboko zakorzenionych przekonań i wzorców.

„Rodzina jest systemem naczyń połączonych – zmiana u jednego członka może wpłynąć na cały układ” – Przybyła-Basista, 2010.

W EFT (Emotionally Focused Therapy) pracuje się w trzech fazach:

• Deeskalacja konfliktu – identyfikacja cyklu negatywnych interakcji i redukcja napięcia.
• Zmiana interakcji – budowanie nowych sposobów wyrażania potrzeb i emocji.
• Konsolidacja nowego stylu więzi – utrwalanie nowych zachowań i wzmocnienie emocjonalnej więzi (Johnson & Greenman, 2006).

„EFT is designed to expand and reorganize key emotional responses in each partner. New cycles of bonding interactions occur…” (Johnson & Seid, 2009, s. 3).

Dzięki pracy terapeutycznej partnerzy mogą nie tylko lepiej zrozumieć siebie nawzajem, ale również poczuć się bezpieczniej w relacji, nauczyć się lepiej rozmawiać, reagować z większą empatią i przestać walczyć o to, kto ma rację – a zacząć walczyć o siebie nawzajem.

Skuteczność terapii par – co mówią badania i doświadczenie specjalistów?

Skuteczność terapii par została dobrze udokumentowana w badaniach klinicznych i metaanalizach. Różne podejścia terapeutyczne – takie jak EFT, CBT czy terapia systemowa i psychodynamiczna – oferują parom inne drogi do poprawy relacji, ale mają wspólny cel: odbudowę więzi, poprawę komunikacji i zwiększenie satysfakcji ze związku. Wybór metody powinien być dostosowany do potrzeb i zasobów pary, ale także do rodzaju trudności, z jakimi się mierzy.

Terapia jest szczególnie skuteczna wtedy, gdy obie strony są zaangażowane i gotowe do pracy nad relacją. Warto jednak podkreślić, że nawet jeśli jedno z partnerów jest mniej zmotywowane, proces terapeutyczny może doprowadzić do zmiany – poprzez stworzenie przestrzeni do refleksji i konfrontacji z rzeczywistością relacji.

Oto porównanie efektów najczęściej stosowanych podejść terapeutycznych:

EFT (Emotionally Focused Therapy)

Badania Sue Johnson i zespołu potwierdzają wysoką skuteczność EFT w leczeniu problemów relacyjnych. EFT koncentruje się na budowaniu bezpiecznego przywiązania, co sprawia, że zmiany nie są jedynie powierzchowne, lecz głęboko zakorzenione w strukturze emocjonalnej związku. Uczy pary rozpoznawania emocji pierwotnych i wtórnych, co pozwala im przestać reagować lękiem i złością, a zacząć mówić o tęsknocie i potrzebie bliskości.

EFT według Leslie Greenberga, współtwórcy nurtu, to również terapia, która koncentruje się na pracy z emocją jako kluczem do zmiany. Zielony nurt EFT (experiential) zakłada, że emocje są podstawowym systemem znaczenia, który organizuje doświadczenie i motywuje do działania. Praca terapeutyczna polega na wspomaganiu klienta w przejściu od emocji wtórnych (np. złości) do pierwotnych (np. zranienia, lęku, miłości), co pozwala na głęboką reorganizację doświadczenia.

CBT (Cognitive Behavioral Therapy)

Terapia poznawczo-behawioralna pomaga parom identyfikować i zmieniać nieadaptacyjne schematy myślenia oraz wzmacniać pozytywne zachowania. Choć efekty są zauważalne stosunkowo szybko, to często wymagają „przypominania” lub dalszej pracy po zakończeniu terapii. CBT szczególnie dobrze sprawdza się w sytuacjach, gdzie dominują przekonania poznawcze, np. „on mnie nigdy nie słucha” lub „ona mnie nie szanuje”.

Terapia psychodynamiczna

Terapia psychodynamiczna opiera się na założeniu, że trudności w relacji wynikają z nieuświadomionych konfliktów wewnętrznych, doświadczeń z przeszłości i wzorców wyniesionych z dzieciństwa. Choć jest to podejście bardziej czasochłonne, pozwala na głębsze przekształcenie funkcjonowania jednostki i związku. Badania pokazują, że efekty psychoterapii psychodynamicznej często nie tylko się utrzymują, ale pogłębiają z czasem – nawet po zakończeniu terapii (Shedler, 2010). Terapia ta pozwala również na lepsze zrozumienie „powtarzających się scenariuszy” – czyli wzorców, które nieświadomie odtwarzamy w związkach.

Nie ma jednej „najlepszej” terapii dla wszystkich par. Skuteczność zależy od gotowości partnerów, kompetencji terapeuty i dopasowania celem zbudowania silnej relacji. Najważniejsze jest, by podjąć próbę – bo jak pokazują dane, terapia par to inwestycja, która może przynieść długofalowe korzyści nie tylko dla relacji, ale też dla zdrowia psychicznego obojga partnerów.

Obawy i mity na temat terapii par – Obalamy stereotypy

„Musimy mieć poważne problemy, żeby iść na terapię” – czy na pewno?

Nie. Terapia par nie jest zarezerwowana wyłącznie dla osób, które znajdują się na granicy rozstania. W przypadku terapii par akurat to można traktować terapię profilaktycznie: aby zadbać o związek, czyli pogłębić bliskość i poprawić komunikację. To okazja do lepszego poznania siebie nawzajem, zrozumienia wzajemnych potrzeb i uniknięcia eskalacji drobnych konfliktów w poważniejsze kryzysy. Jak podkreśla Johnson (2013), relacje wymagają regularnego „serwisowania” – podobnie jak samochód. Bo o dobry związek warto dbać.

„Terapia szuka winnego” – jak naprawdę wygląda praca terapeuty?

Psychoterapia par nie polega na szukaniu „kto zawinił”, ale na rozumieniu, jak tworzą się negatywne wzorce interakcji i jak można je zmienić. Terapeuta pracuje z dynamiką relacyjną – nie staje po żadnej stronie, nie ocenia. Zamiast tego pomaga parze dostrzec cykle reakcji, które prowadzą do konfliktu i frustracji. Jak piszą Bętkowska-Korpała i in. (2016), celem nie jest przydzielenie winy, lecz odkrycie źródeł bólu i potrzeb, które za tym bólem stoją.

„Terapeuta powie nam, czy mamy się rozstać”

Decyzje o kontynuacji lub zakończeniu relacji należą wyłącznie do pary. Terapeuta nie podejmuje ich za klientów – jego rolą jest stworzenie przestrzeni do dialogu, pogłębionej refleksji i lepszego zrozumienia sytuacji. Zdarza się, że w trakcie terapii para odkrywa chęć dalszego bycia razem, mimo wcześniejszych wątpliwości. Zdarza się też, że wspólnie podejmują decyzję o rozstaniu – ale w sposób świadomy, pełen szacunku i empatii. W obu przypadkach psychoterapia może znacząco zredukować cierpienie i chaos emocjonalny.

Wybór terapeuty i formy terapii – stacjonarnie czy online?

Terapia może być prowadzona:

• Stacjonarnie 
• Online – wygodna, jeśli partnerzy są w różnych miastach.

Ważne, by wybrać terapeutę:

• z akredytacją (np. Polskie Towarzystwo Psychologiczne),
• po własnej terapii,
• pracującego pod superwizją,
• doświadczonego w pracy z parami.